Αλκοόλ και συναισθηματική κατάσταση: μια λεπτή γραμμή

Ο αλκοολισμός διεκδικεί την τρίτη θέση στα προβλήματα δημόσιας υγείας, γεγονός που προκαλεί απορία για τις ιδιότητες του αλκοόλ και το πως οδηγεί τους ανθρώπους στη διαρκή αναζήτησή του. Η τάση υπερκατανάλωσης της αιθανόλης μπορεί να αποδοθεί στην έντονη επιθυμία για ενίσχυση ήδη υπάρχουσας συναισθηματικής κατάστασης, είτε αυτή είναι θετική είτε αρνητική.

Η αιθανόλη στον εγκέφαλο

Με τη λήψη και απορρόφηση της αιθανόλης, τα πρώτα όργανα που την προσλαμβάνουν είναι αυτά με την υψηλότερη συγκέντρωση νερού. Το κυριότερο από αυτά είναι ο εγκέφαλος κι έτσι οι περισσότερες παρενέργειες της κατανάλωσης οινοπνευματωδών, οφείλονται σε διαταραχές στο νευρικό σύστημα. Η αιθανόλη έχει την ιδιότητα να επιβραδύνει την εγκεφαλική λειτουργία και να προκαλεί την έκκριση ορισμένων διεγερτικών ουσιών που προκαλούν το αίσθημα της ευφορίας και της μέθης, σύμφωνα με την Αμερικανική Χημική Εταιρεία.

Αιθανόλη και βασοπρεσίνη

Μεγάλο ποσοστό της επίδρασης του αλκοόλ στον οργανισμό, αποδίδεται στην αλληλεπίδρασή του με την βασοπρεσίνη ή αντιδιουρητική ορμόνη. Αυτή η πεπτιδική ορμόνη εντοπίζεται κυρίως στους νεφρούς και στον εγκέφαλο . Η βασοπρεσίνη, εκτός από το ρόλο της στην ομοιόσταση των υγρών του σώματος, έχει βρεθεί ότι συμμετέχει και στη διαμόρφωση της κοινωνικής συμπεριφοράς του ανθρώπου, ενώ παράλληλα σχετίζεται και με την επιθετικότητα. Η κατανάλωση αλκοόλ προκαλεί αλλαγές στη συγκέντρωση της βασοπρεσίνης στο πλάσμα και συνεπώς αυτές επεκτείνονται και στον εγκέφαλο.

Αξίζει να σημειωθεί επιπλέον ότι ο συνδυασμός αλκοόλ και βασοπρεσίνης, επηρεάζει τα επίπεδα ντοπαμίνης στον εγκέφαλο, προκαλώντας ψυχική και σωματική δυσφορία στο σώμα. Ωστόσο η μέθη δεν είναι αποκλειστικά αποτέλεσμα της ανάμειξης αιθανόλης με βασοπρεσίνη.

Αιθανόλη και νευροδιαβιβαστές

Μετά την κατανάλωση ενός ποτού, η αιθανόλη απορροφάται από τα τοιχώματα του στομάχου και μέσω της κυκλοφορίας του αίματος φθάνει στον εγκέφαλο όπου ενώνεται με τους υποδοχείς GABA. Το GABA ή γ-αμινοβουτυρικό οξύ είναι ο σημαντικότερος ανασταλτικός νευροδιαβιβαστής στο νευρικό σύστημα. Είναι ο πιο άφθονος ανασταλτικός αγγελιοφόρος και κατανέμεται σε ολόκληρο τον εγκέφαλο και το νωτιαίο μυελό.

Εκτός από το GABA, η αιθανόλη συνδέεται και με υποδοχείς NMDA. Ο υποδοχέας NMDA (N-methyl-D-Aspartic acid) ανήκει στην οικογένεια των ιονοτροπικών υποδοχέων του γλουταμινικού οξέος. Η σηματοδότηση που αρχίζει με σύνδεση του γλουταμινικού στον υποδοχέα NMDA είναι σημαντική για τη συναπτική πλαστικότητα και τις γνωστικές λειτουργίες, όπως η μνήμη και η μάθηση.

Η ένωση αιθανόλης με τους υποδοχείς GABA προκαλεί την επιβράδυνση του ρυθμού μετάδοσης των μηνυμάτων μεταξύ των νευρικών κυττάρων, με αποτέλεσμα να νιώθουμε ήρεμοι, ενώ η ένωση με τους υποδοχείς NMDA προκαλεί αίσθημα κόπωσης και επεμβαίνει στη μνήμη. Αυτός είναι και ο λόγος που όσο περισσότερο πίνει κανείς, τόσο λιγότερα θυμάται όταν παρέλθει η επήρεια του αλκοόλ.

Η αιθανόλη προκαλεί επίσης την παραγωγή διεγερτικών ουσιών και συγκεκριμένα της νορεπινεφρίνης, της αδρεναλίνης και της κορτιζόλης. Οι ουσίες αυτές προκαλούν υπερδιέγερση και εξωθούν τα άτομα σε πράξεις που θα απέφευγαν, υπό συνθήκες νηφαλιότητας.

Αλκοόλ και συναισθηματική κατάσταση

Σύμφωνα με τα παραπάνω γίνεται αντιληπτό, ότι η κατανάλωση οινοπνευματωδών ποτών έχει αντίκτυπο στη συμπεριφορά του ατόμου, όπως επιβεβαιώνεται άλλωστε και από την εμπειρία. Το αλκοόλ χρησιμοποιείται συχνά ως μέσω εκτόνωσης και προσωπικής διαχείρισης προβλημάτων και για αυτό παρατηρείται έντονη η κατανάλωσή του συνήθως:

• σε σημαντικές περιόδους αλλαγής της ζωής του ατόμου (εφηβεία, γηρατειά κλπ),
• σε τραυματικά γεγονότα (διαζύγιο, πένθος κλπ),
• προβλήματα στις συναισθηματικές και προσωπικές σχέσεις,
• εργασιακά προβλήματα.

Η επίδρασή που θα έχει στο άτομο εξαρτάται άμεσα με τη συναισθηματική του κατάσταση που βρίσκεται και μπορεί να συμβούν τα εξής:

• διευκόλυνση της αλληλεπίδρασης με τους ανθρώπους (ιδιαίτερη κοινωνικότητα κατά την κατανάλωση του αλκοόλ παρατηρείται στους εφήβους),
• ανακούφιση από το άγχος,
• ενίσχυση των ευχάριστων συναισθημάτων για λίγο,
• κατάθλιψη,
• ευερεθιστότητα,
• φλυαρία,
• αύξηση της επιθετικής συμπεριφοράς.

Τα άτομα μεθούν όταν υπερβούν συγκεκριμένα όρια της συγκέντρωσης αιθανόλης στο αίμα. Η δράση της βασοπρεσίνης σε συνδυασμό με το αλκοόλ καθώς και η ίδια η αιθανόλη με τις άμεσες αλληλεπιδράσεις της στον οργανισμό, καθορίζουν σε μεγάλο ποσοστό τη συμπεριφορά του ατόμου που έχει καταναλώσει μεγάλες ποσότητες αλκοολούχων ποτών, καθώς και την κατάσταση μετά την επίδραση των ουσιών.

Ωστόσο καθοριστικό ρόλο στην συμπεριφορά αυτή διαδραματίζει η συναισθηματική κατάσταση του λήπτη, η οποία εντείνεται με κατανάλωση. Τα άτομα έτσι οδηγούνται σε άλογες αποφάσεις, άρα και πράξεις. Η αιθανόλη είναι κρίσιμος παίκτης στην κοινωνική συμπεριφορά του ανθρώπου και όταν καταναλώνεται, εμπλέκεται στο σχηματισμό της μνήμης (μακροπρόθεσμης και βραχυπρόθεσμης), καθώς και στην αντίληψη των εικόνων και τη χρήση αντανακλαστικών.

Η αιθανόλη είναι ουσία τοξική με ψυχοτρόπες ιδιότητες που ωστόσο συχνά “αθωώνεται” λόγω της συνηθισμένης παρουσίας της σε κοινωνικές και φιλικές συγκεντρώσεις. Είναι πολύ σημαντικό λοιπόν η λήψη αιθανόλης να γίνεται υπεύθυνα.

Πηγές: Physiology & Behavior, Neuropsychology, Frontiers in Molecular Neuroscience